Pięta Achillesa – charakterystyka. Jakie są objawy zapalenia a jakie zerwania ścięgna Achillesa?

Termin pięta Achillesa wywodzi się z mitologii greckiej i jest ściśle związany z postacią najpopularniejszego herosa antycznego. Pojęcie to funkcjonuje również nomenklaturze medycznej. Piętą Achillesa określa się bowiem cały kompleks mięśniowo-kostny, który według legend miał być jedynym słabym punktem bohatera wojny trojańskiej. Nie oznacza to jednak, że do kontuzji tej okolicy ciała dochodzi wyłącznie podczas silnych urazów mechanicznych.

W jaki sposób jest zbudowane ścięgno? Co wchodzi w skład pięty Achillesa? Jakie są najczęstsze przyczyny dolegliwości bólowych tej okolicy ciała? Oto najważniejsze informacje o ścięgnie Achillesa, które będą z pewnością przydatne dla amatorów i miłośników różnego rodzaju sportów!

Ścięgno Achillesa – anatomia

Ścięgna to jedne z najważniejszych struktur w organizmie człowieka, które pod względem strukturalnym zbudowane są z tkanki łącznej. Są one bardzo często mylone z więzadłami, dlatego warto znać charakterystykę obu tworów układu narządu ruchu. Więzadłami określa się bowiem pasma wytrzymałej tkanki łącznej, które odpowiadają za zespolenie ze sobą dwóch kości.

Z kolei ścięgna mają podobną funkcję, jednak różnią się od więzadeł rodzajem łączonych elementów. Ścięgno Achillesa, tak jak każdy inny rodzaj tkanki łącznej tego typu, jest bowiem odpowiedzialny za połączenie mięśni z odpowiednimi punktami kostnymi.

Pięta Achillesa jest zatem kompleksem zbudowanym przez trzy rodzaje struktur – mięśnie podudzia, kość piętową stopy i ścięgno łączące oba elementy ze sobą. Uważa się, że ścięgno Achillesa jest najbardziej wytrzymałym rodzajem ścięgna w organizmie człowieka. Pod względem anatomicznym jest ono utworzone przez ścięgna dwóch mięśni łydki – brzuchatego i płaszczkowatego. Oba te mięśnie mają inne przyczepy początkowe. Jednak w swojej końcowej części łączą się ze sobą za pomocą ścięgna Achillesa. Ścięgno to kończy swój bieg na kości piętowej, tworząc wytrzymałą strukturę, dzięki której możliwe jest wykonywanie wielu wzorców ruchowych.

Funkcja ścięgna Achillesa

Każda ze struktur w organizmie człowieka odgrywa ważną rolę w jego funkcjonowaniu. Chód, skakanie i bieganie to najbardziej zaawansowane czynności ruchowe, jakie są możliwe do wykonania przez każdego człowieka.

Główną funkcją ścięgna Achillesa jest przenoszenie obciążeń gromadzonych w tej okolicy ciała, umożliwienie wykonania zgięcia podeszwowego stopy oraz stabilizacja stawu skokowego od strony grzbietowej.

Mięśnie brzuchaty łydki oraz płaszczkowaty mają jedną wspólną funkcję – jest nią zgięcie podeszwowe stopy, czyli ruch wykonywany podczas każdego kroku. Ze względu na duże wartości siły nacisku osiowego, ścięgno Achillesa jest narażone na obciążenia będące sumą sił grawitacji i masy ciała. Z tego powodu struktura ta musi być wyjątkowo wytrzymała. Problem ze ścięgnem Achillesa dotyczy również kontuzji stawu skokowego górnego. Najczęściej jego skręceń. Ścięgno to stabilizuje bowiem staw skokowy. Przez to możliwe jest utrzymanie równowagi na nierównym podłożu oraz stabilizacja stawu w odpowiedniej zwartości.

Przyczyny zapalenia ścięgna Achillesa

Zapalenie ścięgna Achillesa nazywane jest również tendinopatią tej struktury. Jest to najczęstszy i najmniej poważny uraz tej tkanki łącznej. Dochodzi do niego najczęściej w wyniku przeciążeń tej okolicy ciała. Nadmierny wysiłek fizyczny może doprowadzić do mikrourazów w obrębie ścięgna Achillesa. ]

Tego typu przewlekły stan skutkuje pojawieniem się bólu i stanu zapalnego w obrębie dolnego podudzia. Nie jest to jedyna przyczyna zapalania Achillesa.

Osłabienie mięśnia brzuchatego łydki i nadmierna masa ciała sprawia, że zmiany przeciążeniowe mogą pojawiać się w tej okolicy zdecydowanie częściej. Przyczyna zapalenia ścięgna Achillesa jest również związana z budową stopy i doborem odpowiedniego obuwia. Nieprawidłowo wydrążony łuk poprzeczny stopy (występujący w przebiegu nieleczonego płaskostopia) powoduje zmianę sił biomechanicznych działających na ścięgno. Taka sama sytuacja ma miejsce podczas używania zniszczonego obuwia – wówczas nieprawidłowa budowa podeszwy skutkuje pojawieniem się stanu zapalnego w tkance łącznej położonej powyżej.

Leczenie zapalenia ścięgna Achillesa

Zapalenie ścięgna Achillesa skutkuje bólem zlokalizowanym z dowolnym miejscu na przebiegu struktury. Towarzyszy mu podwyższona ciepłota okolicy urazowej oraz ograniczenie zakresu ruchu. Dolegliwości bólowe nasilają się pod wpływem aktywności fizycznej. Przez to objawy manifestują się podczas długotrwałego chodzenia oraz stania. Leczenie zapalenia ścięgna Achillesa ma charakter zachowawczy. Nie wymaga zatem przeprowadzania zabiegów operacyjnych czy innych interwencji chirurgicznych.

Ze względu na budowę anatomiczną ścięgna Achillesa, leczenie zapalenia tej struktury może trwać nawet do pół roku. Stosowanie środków przeciwbólowych pozwala na powrót do wykonywania codziennych obowiązków. Uprawianie sportu i nadmierne obciążanie łydki i stawu skokowego nie jest wskazane podczas rekonwalescencji.

W większości przypadków ból na tyle ogranicza codzienną aktywność, że osoba kontuzjowana sama rezygnuje z obciążającego wysiłku fizycznego. Zabiegi fizjoterapeutyczne umożliwiają przyspieszenie całej procedury powrotu do normalnej aktywności. Zalicza się do nich odpowiednie ćwiczenia oraz masaż poprzeczny, dzięki któremu możliwa jest poprawa ukrwienia całej struktury oraz uzyskanie efektu analgetycznego. Kinezyterapia ścięgna Achillesa opiera się na stosowaniu ćwiczeń rozciągających mięsień brzuchaty łydki i płaszczkowaty. Po osiągnięciu odpowiedniego wydłużenia tych struktur oraz zwiększeniu elastyczności ścięgna Achillesa, zaleca się wykonywanie odpowiednich ćwiczeń wzmacniających. Skuteczne okazują się być również zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak ultradźwięki, prądy oraz krioterapia.

Zerwanie ścięgna Achillesa – najczęstsze przyczyny

Dużo poważniejszym rodzajem kontuzji ścięgna Achillesa jest jego całkowite zerwanie. Uraz ten jest kojarzony głównie ze sportem, głównie ze względu na duże wartości obciążenia, które muszą wystąpić aby doszło do całkowitego przerwania ciągłości struktury.

Do zerwania ścięgna Achillesa dochodzi podczas ruchu odbijania lub odepchnięcia się od podłoża. Koszykówka, piłka nożna, nurkowanie oraz siatkówka predysponują do pojawienia się tego urazu. Do zerwań tej struktury dochodzi również częściej w przypadku osób, które wcześniej doświadczyły zapalenia ścięgna. Wówczas jest ono osłabione, przez co jego zdolność do wytrzymania pewnych wartości obciążeń się zmniejsza.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku przyjmowania niektórych leków kortykosteroidowych oraz obecności chorób o charakterze ogólnoukładowym. Podstawą rozpoznania zerwania ścięgna Achillesa jest badanie palpacyjne, USG oraz przeprowadzenie odpowiednich testów diagnostycznych. W większości przypadków całkowitemu zerwaniu ścięgna Achillesa towarzyszyć będzie obrzęk i krwawy wysięk. Objawy te są nieobecne w przypadku zapalenia struktury. Lekarz może wykonać również test Thompsona, który polega na silnej kompresji tylnej okolicy łydki. Brak odruchu zgięcia podeszwowego stopy wskazuje na duże prawdopodobieństwo całkowitego zerwania ścięgna Achillesa.

Leczenie operacyjne i rehabilitacja zerwanego ścięgna Achillesa

Leczenie operacyjne ścięgna Achillesa polega na jego zszyciu. Osoba wykonująca zabieg przecina skórę w okolicy przebiegu ścięgna. Następnie zespala ze sobą oba końce zerwanego ścięgna. Bardzo często wykonuje się również przeszczep z innej struktury ciała, aby umożliwić operatorowi pobranie fragmentu tkanki, która będzie stanowiła spoiwo pomiędzy zerwanymi fragmentami Achillesa.

Rehabilitacja po operacyjnym szyciu zerwanego ścięgna Achillesa polega na zastosowaniu terapii przeciwbólowej i przeciwobrzękowej. Już kilka godzin po operacji należy wprowadzić ćwiczenia izometryczne, które będą stanowiły profilaktyczne działanie przeciwko zanikom mięśniowym.

Jedynym ograniczeniem dla pacjenta jest ból/ Ztego powodu warto połączyć rehabilitację ze stosowaniem odpowiednich środków analgetycznych. W ostatnich latach specjaliści zwracają uwagę na konieczność skrócenia czasu stosowania opatrunku gipsowego u osób po zespoleniu zerwanego ścięgna Achillesa. Ograniczenie ruchomości stopy na wiele miesięcy może nieść ze sobą szereg poważnych konsekwencji – wśród nich możemy znaleźć również tendencję do nawracania kontuzji, co jest wynikiem osłabienia mięśni łydki oraz struktury całego ścięgna Achillesa.